Waar komt dat gedrag vandaan?
Gedrag van kinderen laat zich soms moeilijk verklaren. Je kunt je vinger er niet altijd op leggen als ouder. Het kan dan zinvol zijn om systemisch te gaan kijken naar het gedrag. Met systemisch kijken, wordt vooral bedoeld dat je uitzoomt en kijkt naar het grotere geheel. Het gedrag van je kind kan ook een spiegel zijn voor jou als ouder. Wat wil je kind je laten zien met zijn gedrag? Voor welk probleem is het gedrag van je kind een oplossing?
Een manier om systemisch te kijken, is met behulp van een opstelling. Misschien heb je er weleens van gehoord. Het kan ook zomaar zijn dat je daar eigenlijk niet zo’n duidelijk beeld bij hebt. Lees dan vooral nog even verder. Een opstelling kan een handig hulpmiddel zijn om duidelijk te krijgen wat er speelt, vooral wanneer je niet zo goed begrijpt waar bepaald gedrag vandaan komt.
Vaak laat een kind met zijn gedrag dingen zien, die uit het familiesysteem van vader of moeder komen. Je kunt dan als ouder(s) een opstelling doen om te onderzoeken waar het gedrag van je kind vandaan komt. Of waarom jij zelf steeds weer op een bepaalde manier reageert. Je kind is hierbij niet aanwezig. Toch kunnen de inzichten die jij krijgt, wel degelijk doorwerken in je gezin. Wanneer jij als ouder helemaal je eigen plek kunt innemen, kan je kind ook gewoon weer kind zijn. Hieronder lees je hoe dit werkt.
Je familiesysteem
We leven allemaal in meerdere systemen; je buurt, je werk, je sportclub en je vriendengroep zijn voorbeelden van systemen. En je familie dus ook. In tegenstelling tot andere systemen, heb je bij je familiesysteem geen keuze. Je hoort erbij. Elke familie heeft zijn eigen verleden, in ieder familiesysteem zijn wel dingen gebeurd die fijn of minder fijn waren. Die laatste hebben helaas vaak nog veel impact. Het kan variëren van hele heftige gebeurtenissen, zoals geweld, angst, oorlog, verlies of misbruik, tot wat minder zichtbare zaken, zoals ruzie, geheimen, ontslag, emotionele disbalans of miskramen. Al deze gebeurtenissen kunnen een systeem beïnvloeden en dat heeft mogelijk weer gevolgen voor de volgende generatie. Wanneer je ook nog eens bedenkt dat kinderen uit twee familiesystemen voortkomen, namelijk dat van vader en dat van moeder, kun je je vast wel voorstellen dat je kind hierdoor misschien wordt beïnvloed in zijn gedrag.
Hoe werkt zo’n opstelling dan?
Een opstelling kan plaatsvinden in een groep, waarbij andere deelnemers jouw familieleden representeren. Jij geeft ze een plek in de ruimte. Het bijzondere hieraan is dat de representanten ook echt de gevoelens en gedachten ervaren die horen bij de persoon die ze representeren. Er wordt van plek veranderd en er worden zinnen uitgesproken, net zolang tot er rust in het systeem komt en/of er voor de vraagsteller duidelijkheid is.
Een opstelling kun je ook individueel doen, bijvoorbeeld met poppetjes op tafel of met matjes op de vloer. Dit zijn voor opvoedopstellingen heel geschikte vormen. Er wordt vanuit jouw hulpvraag als ouder gewerkt en gefocust op jouw beleving van het probleem. Je kind is hier niet bij aanwezig. Zo wordt je kind ontlast.
Je ‘vraag’ wordt door jou opgesteld m.b.v. matjes, de zogenaamde vloerankers. Alle elementen die met je vraag te maken hebben, krijgen een plek in de ruimte. Jij komt uiteindelijk op je eigen matje te staan. Zo sta je letterlijk midden in je eigen verhaal. Je kunt ook voelen hoe het op de plekken van anderen is. Je lichaam zal je veel duidelijk maken. Sta je stevig of wiebel je? Voel je een emotie? Waar kijk je naar? Kun je wel of niet de anderen zien? Soms komen er ook vanzelf zinnen in je op. Tijdens de opstelling worden vaak onzichtbare stukken zichtbaar. Het beeld, je lichaam, het gevoel en de emoties zeggen meer dan duizend woorden….
Wat kan dan bij een opstelling naar voren komen?
Eigenlijk kun je nooit van tevoren weten wat zichtbaar gaat worden in een opstelling, de lijst is eindeloos. Wel zijn er bepaalde patronen die vrij vaak gezien worden, omdat ze in veel familiesystemen een rol spelen. Deze patronen gaan over van generatie op generatie, soms zonder dat iemand nog weet hoe het is ontstaan. Je kunt daarbij bijvoorbeeld denken aan:
- Boosheid die in het gezin van jouw moeder niet geuit mocht worden. Dit kan gevolgen hebben voor hoe jij met boosheid omgaat, maar het kan ook zijn dat je kind dit uit in zijn gedrag.
- Een ouder had het emotioneel zwaar en daardoor ben je als kind onbewust voor deze ouder gaan zorgen. Als volwassene merk je dat je nog steeds veel verantwoordelijkheid naar je toetrekt die eigenlijk niet van jou is en dat je voor iedereen wilt zorgen. Jezelf vergeet je dan een beetje.
- Wanneer je ouders een kindje hebben verloren, kan het zijn dat je onbewust niet op je eigen plek staat in de kinderrij. Dat kan een heel onrustig gevoel geven, ook al heb je geen idee waar het vandaan komt. Dit kan ook gebeuren doordat een jongere broer of zus zich als de oudere gaat gedragen. Beiden staan dan niet meer op de eigen plek.
- Oude angsten, bijvoorbeeld van een voorouder die de oorlog meemaakte, kunnen onbewust worden overgedragen op latere generaties. Je kunt dan angst ervaren die helemaal niet past bij de situatie en die je niet kunt verklaren. En voor je het weet heb je het onbewust weer doorgegeven aan je kind.
- Iemand in de familie is buitengesloten, bijvoorbeeld door een ruzie of een scheiding. Over deze persoon wordt niet meer gesproken. Een kind uit een latere generatie ervaart gevoelens van buitengesloten zijn.
Is dat wel wat voor mij, zo’n opstelling?
Je weet nooit wat er naar voren komt, dus als je niet van verrassingen houdt, kun je er misschien beter niet aan beginnen. Echter, mensen die een vraag inbrengen, willen heel graag een oplossing voor hun probleem. Het gaat vaak om diepe levensvragen waar ze al lang mee rondlopen, of over hardnekkige problemen waar ze in het dagelijks leven veel last van hebben. De inzichten die je krijgt zijn misschien niet altijd de dingen waarop je hoopte of die je verwachtte, maar op het moment dat je de waarheid onder ogen kunt zien en doorvoelen, kan de lang geblokkeerde energie weer gaan stromen. Een opstelling doen uit pure nieuwsgierigheid is overigens nooit een goed idee en daar zullen opstellers over het algemeen ook niet aan meewerken.
Waarom een opstelling?
Een opstelling geeft op een diepere laag informatie over jouw gedrag (en dat van je kind) en de onderlinge relaties in jullie gezin en in je gezin van herkomst. Je neemt waar hoe het is om vanuit andere perspectieven naar een situatie te kijken, je ervaart ook hoe het is om er met meer afstand naar te kijken. Er kunnen dingen zichtbaar worden die je verrassen, of er komt iets naar boven waar je nooit met iemand over hebt gesproken. Het zijn allemaal stukjes van jouw leven, van je familie, die gezien en erkend willen worden. En door te zien wat er speelt, ben je al bezig met verandering. Je komt zelf beter op jouw plek te staan. En daar help je je kind ontzettend mee, want daardoor kan je kind ook zijn/haar eigen plek beter innemen. Je kind is daardoor vrij om gewoon weer kind te zijn.